moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

„Meksyk” w Warszawie

W precyzyjnie zaplanowanej oraz skutecznie przeprowadzonej akcji oddział grup szturmowych Szarych Szeregów odbił z rąk Gestapo dwudziestu jeden więźniów, w tym Janka Bytnara „Rudego”.  Była to pierwsza tak brawurowa operacja uliczna i to w biały dzień. 75 lat temu miała miejsce akcja pod Arsenałem.


Warszawa Rekonstrukcja Akcji pod Arsenalem z uzyciem oryginalnych strojow , broni i samochodow , organizowana przez Hufiec ZHP Mokotow

„Naprzód. Wypchnąć Niemców. Przy tym podniosłem się nieostrożnie i natychmiast kula z walących ciągle pistoletów przeszyła mi ramię. Przysiadłem znowu” – wspominał po latach Władysław Wyssogota-Zakrzewski moment, w którym rozpoczynała się akcja pod Arsenałem. Wyssogota-Zakrzewski był jednym z dwudziestu jeden aresztantów, którzy jechali więźniarką z siedziby Gestapo przy alei Szucha do więzienia na Pawiaku. Nikt nie spodziewał się cudu, w pojeździe panowało przygnębienie. Henryk Ostrowski „Heniek”, inny z uwolnionych wówczas więźniów, wspominał: „Jakaś młodziutka, 14–15-letnia dziewczyna, oczami zalanymi od łez, z przerażeniem, półprzytomnie patrzy przed siebie. Wie, że życie jej dobiega końca. Parę godzin temu, gdy wracała ze szkoły, złapano ją i zidentyfikowano jako Żydówkę. Każdy bardziej raptowny ruch wozu wywołuje z różnych stron nagłe jęki. To ci, którzy przechodzą obecnie badania. Zmaltretowani, zbici wracają na Pawiak, by – być może – znów jutro jechać tą samą drogą na następne badania w alei Szucha. Na jedynych w aucie noszach leży »Rudy«, najbardziej fizycznie zmaltretowany, lecz o spokojnym i skupionym wyrazie twarzy”.

Więźniowie na Pawiak jednak nie dotarli. Przewożącą ich ciężarówkę ostrzelali i obrzucili butelkami z benzyną, u zbiegu ulic Długiej i Nalewek, żołnierze grup szturmowych Szarych Szeregów. Po krótkiej strzelaninie polska grupa bojowa unieszkodliwiła wszystkich gestapowców z obstawy więźniarki i uwolniła aresztantów. Zanim na miejscu akcji pojawiło się niemieckie wojsko, zarówno aresztanci, jak też konspiratorzy zdążyli się rozproszyć po mieście. Był piątek, 26 marca 1943 roku.

Trzy dni wcześniej, 23 marca 1943 roku we wczesnych godzinach porannych, Gestapo aresztowało Jana Bytnara „Rudego”, dowódcę harcerskiego hufca „Południe” grup szturmowych Szarych Szeregów. Wieść o aresztowaniu błyskawicznie rozeszła się wśród przyjaciół i znajomych „Rudego”. W trosce o los kolegi oraz obawiając się możliwej dekonspiracji, ułożono plan, którego celem było odbicie aresztowanego. Tadeusz Zawadzki „Zośka”, dowódca hufca „Centrum”, a jednocześnie przyjaciel aresztowanego, zebrał ochotników gotowych wziąć udział w operacji. Wszystko było gotowe do jej przeprowadzenia w południe 23 marca, zaledwie kilka godzin po aresztowaniu „Rudego”. Brakowało tylko jednego – zgody dowództwa. Osobą, która mogła podjąć taką decyzję, był mjr Jan Kiwerski „Lipiński”, dowódca Oddziałów Dyspozycyjnych. Niestety, akurat wyjechał z Warszawy, jego zastępca zaś, Mieczysław Kurkowski „Mietek” nie zdecydował się na wzięcie odpowiedzialności za przeprowadzenie tak trudnej akcji. Opatrzona kryptonimem „Meksyk I” operacja została odwołana.

Ludzie trwali jednak w pogotowiu. Zgodę na podjęcie akcji „Lipiński” wydał trzy dni później, tuż po powrocie do Warszawy, kiedy wszystko było już zapięte na ostatni guzik. Akcją, opatrzoną kryptonimem „Meksyk II”, dowodził Stanisław Broniewski „Orsza”, komendant chorągwi warszawskiej Szarych Szeregów.

Uwolniono „Rudego” oraz pozostałych aresztantów znajdujących się w więźniarce. Wśród nich byli m.in. oficer AK Władysław Wyssogota-Zakrzewski, Henryk Ostrowski „Heniek”, dowódca hufca „Praga” warszawskich Grup Szturmowych, Maria Schiffers, pracująca dla wywiadu brytyjskiego, Halina Moszyńska, członkini podziemnej Konfederacji Narodu, Józefa Obórko, działaczka komunistyczna, Stefania Ossowska, przynależąca do Tajnej Organizacji Wojskowej, Stefan Stankiewicz, członek ZWZ AK, Ryszard Walter „Doktor”, twórca pierwszych konspiracyjnych radiostacji ZWZ AK, oraz Tadeusz Zaniewski „Żółw”, członek sztabu Konfederacji Narodu.

Niestety, nie obyło się bez strat. Przesłuchiwany w Gestapo „Rudy” był w tak ciężkim stanie po brutalnym śledztwie, że zmarł cztery dni po akcji. Zmarli również dwaj inni członkowie oddziału bojowego, którzy podczas akcji pod Arsenałem odnieśli śmiertelne rany: Tadeusz Krzyżewicz „Buzdygan” oraz Maciej Dawidowski „Alek”. Innego z konspiratorów biorących udział w operacji, Huberta Lenka „Huberta” zakatowało Gestapo. Ponadto w akcji, od zabłąkanej kuli, zginęła jedna z osób, które jechały więźniarką – Halina Siemieńska, ciotka Tadeusza Zawadzkiego „Zośki”.

Akcja pod Arsenałem była pierwszą w Warszawie uliczną operacją przeprowadzoną przez polski ruch oporu. Pozostaje także jedną z najsłynniejszych akcji polskiego podziemia z czasów II wojny światowej. Przeszła do legendy m.in. za sprawą wydanej jeszcze podczas okupacji książki Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”, opartej na relacjach bezpośrednich uczestników akcji.

Robert Sendek

autor zdjęć: Darek Redos/REPORTER

dodaj komentarz

komentarze


Rosomaki w rumuńskich Karpatach
 
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Pożegnanie z Żaganiem
Czarna Dywizja z tytułem mistrzów
Transformacja wymogiem XXI wieku
Polsko-ukraińskie porozumienie ws. ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej
Medycyna „pancerna”
Jesień przeciwlotników
„Jaguar” grasuje w Drawsku
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
Szwedzki granatnik w rękach Polaków
Trzy medale żołnierzy w pucharach świata
Rekordowa obsada maratonu z plecakami
Fundusze na obronność będą dalej rosły
Co słychać pod wodą?
Olympus in Paris
„Nie strzela się w plecy!”. Krwawa bałkańska epopeja polskiego czetnika
Ostre słowa, mocne ciosy
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
Więcej pieniędzy za służbę podczas kryzysu
Ogień Czarnej Pantery
Wojsko otrzymało sprzęt do budowy Tarczy Wschód
Nowe Raki w szczecińskiej brygadzie
Wielkie inwestycje w krakowskim szpitalu wojskowym
Zmiana warty w PKW Liban
Setki cystern dla armii
Czworonożny żandarm w Paryżu
Homar, czyli przełom
Użyteczno-bojowy sprawdzian lubelskich i szwedzkich terytorialsów
„Feniks” wciąż jest potrzebny
W obronie Tobruku, Grobowca Szejka i na pustynnych patrolach
„Szczury Tobruku” atakują
Selekcja do JWK: pokonać kryzys
„Siły specjalne” dały mi siłę!
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Aplikuj na kurs oficerski
Druga Gala Sportu Dowództwa Generalnego
Determinacja i wola walki to podstawa
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
Wybiła godzina zemsty
Karta dla rodzin wojskowych
Mniej obcy w obcym kraju
Polskie „JAG” już działa
Jak Polacy szkolą Ukraińców
Donald Tusk po szczycie NB8: Bezpieczeństwo, odporność i Ukraina pozostaną naszymi priorytetami
Terytorialsi zobaczą więcej
Trudne otwarcie, czyli marynarka bez morza
Nasza broń ojczysta na wyjątkowej ekspozycji
Bój o cyberbezpieczeństwo
Cele polskiej armii i wnioski z wojny na Ukrainie
Sejm pracuje nad ustawą o produkcji amunicji
Podziękowania dla żołnierzy reprezentujących w sporcie lubuską dywizję
Olimp w Paryżu
Ustawa o zwiększeniu produkcji amunicji przyjęta
Zyskać przewagę w powietrzu
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Operacja „Feniks”. Żołnierze wzmocnili most w Młynowcu zniszczony w trakcie powodzi

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO