moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Polskie czołgi w „najgroźniejszym z portów”

Po 283 dniach od wylądowania na francuskim wybrzeżu w Arromanches 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka znowu stanęła nad brzegiem morza, tym razem było to niemieckie wybrzeże z perłą Kriegsmarine – bazą morską w Wilhelmshaven. To z niej wypływały wilcze stada U-Bootów, by siać zniszczenie wśród alianckich konwojów na Atlantyku.


Odjazd czołgów Cromwell VII szwadronu sztabowego. Na czołgu z prawej od lewej: gen. Stanisław Maczek, rotmistrz T. Wysocki

Na przełomie kwietnia i maja 1945 roku czuć było już koniec wojny, ale wcale nie oznaczało to, że natarcia aliantów w głąb III Rzeszy zmieniły się w „wiosenny spacer”. Wręcz przeciwnie – Niemcy bronili się twardo i umiejętnie. Prawdziwymi mistrzami obrony byli niemieccy strzelcy spadochronowi, a to właśnie oni zagradzali drogę żołnierzom gen. Maczka w ich marszu ku brzegom Morza Północnego. Polska 1 Dywizja Pancerna jako składowa II Korpusu Kanadyjskiego z brytyjskiej 21 Grupy Armii otrzymała zadanie zajęcia pogranicza holendersko-niemieckiego i tamtejszych portów. Dla jednostki pancernej był to teren wybitnie niekorzystny – poprzecinany rzekami, kanałami i zalewami.

Wozy pancerne musiały więc posuwać się po wąskich groblach i mostach, a te obsadzone były przez grupy bojowe strzelców spadochronowych uzbrojonych w broń przeciwpancerną, w tym najgroźniejsze dla czołgów działa 88 mm. I to nie było wszystko, gdyż na drodze polskich czołgów znalazły się pola minowe, różnego rodzaju zapory lub po prostu zerwane mosty. Saperzy 1 Dywizji Pancernej mieli roboty co niemiara, a do walki ze spadochroniarzami szli przede wszystkim dragoni – z 10 Pułku Dragonów. To była dywizyjna awangarda. Kiedy dragoni wiązali walką spadochroniarzy i wykrywali stanowiska ich broni przeciwpancernej, do akcji wchodziły wozy pancerne i czołgi. I tak kilometr po kilometrze, wioska po wiosce wyglądał marsz polskiej dywizji w głąb Niemiec. Jak zapisano w dywizyjnej kronice, przerzucenie formacji z Bredy pod Hengelo kosztowało 136 000 galonów benzyny – było to największe zużycie paliwa na jej całym szlaku bojowym. A na przestrzeni od Bredy do Wilhelmshaven, czyli w ciągu 26 dni walk, zużyto 2025 t amunicji! Już to obrazuje, że bynajmniej nie był to „spacer”.

REKLAMA

Zmiana planów

Pierwotnie jednak 1 Dywizja Pancerna wcale nie miała uderzać w kierunku Wilhelmshaven, lecz Emden. Po sforsowaniu kanału Küsten 19 kwietnia 1945 roku kolejne dziesięć dni upłynęło Polakom na oczyszczaniu z sił nieprzyjaciela bagnistego i pokrytego siecią kanałów terenu na południe od rzeki Ledy. Wspomagał ich w tym przydzielony dywizji batalion belgijskich spadochroniarzy. Dopiero zdobycie przez idącą od zachodu kanadyjską 3 Dywizję Piechoty miasta Leer i otwarcie dróg na kanałach wpływających do Ledy pozwoliło 1 Dywizji Pancernej ruszyć dalej. W międzyczasie jej dowództwo otrzymało rozkaz zmiany kierunku głównego natarcia: Emden mieli zdobywać Kanadyjczycy, a dywizyjne zgrupowanie 10 Brygady Kawalerii Pancernej po przekroczeniu Ledy miało ruszyć w kierunku Wilhelmshaven.

Polscy dragonii 27 kwietnia uchwycili przyczółki na Ledzie i kawaleria pancerna ruszyła wykonać zadanie. Przez kolejne dni Polacy toczyli ciężkie walki, a kiedy weszli w pas obrony portu w Wilhelmshaven, stały się one jeszcze bardziej zażarte. Niemieccy strzelcy spadochronowi i spieszeni marynarze nie zwracali uwagi nawet na komunikaty o śmierci ich Führera i upadku Berlina. 4 maja 10 Brygada Kawalerii Pancernej napotkała pod Halsbek tak zacięty opór, a przy tym dostała się w zasięg artylerii okrętowej z Wilhelmshaven, że jej Shermany musiały się zatrzymać i czekać na podciągnięcie dywizyjnej artylerii, która rozpoczęła pojedynek ogniowy z niemieckimi bateriami.

W mateczniku wilków

O godzinie 22.15 do polskiej dywizji dotarł rozkaz ze sztabu 21 Grupy Armii, by zaniechać działań ofensywnych oraz przerwać ogień ostrzału artyleryjskiego od godziny 8.00 5 maja. Tak te chwile wspominał major Marian Słowiński z 1 Pułku Pancernego: „W przeddzień [kapitulacji Wilhelmshaven – przyp. P.K.] załadowałem czołg – pełen amunicji, żywności, wody, możemy jechać dalej. Czołg załadowany, ciasno w nim, a tutaj rozkaz – nie wolno strzelać. Gdzieś między szóstą a siódmą rano odkręcam wieżę, lufę w kierunku na Wilhelmshaven, bo stoimy niedaleko, i całą amunicję sypię w tamtym kierunku. Wszystkie działa, nie tylko czołgowe, wszystko wali w kierunku Wilhelmshaven. Nawałnica straszna. Wyżywamy się. Godzina – nie przesadzę chyba, ale tak 7.50, z minutami – ucichło. Wszystko wystrzelałem, dwa naboje tylko zostawiłem. Ósma rano, koniec wojny”.

Tym „końcem wojny” 5 maja było w istocie zawieszenie broni, które wynegocjowali Niemcy z dowódcą 21 Grupy Armii marszałkiem Bernardem Montgomerym, a wspomniany ostrzał, który trwał dokładnie od 7.40 do 7.59, zarządził dowódca 10 Brygady Kawalerii Pancernej, płk dypl. Franciszek Skibiński – była to ostatnia w tej wojnie nawała artyleryjska 1 Dywizji Pancernej. Punktualnie o 8.00 płk Skibiński spotkał się z parlamentariuszem nieprzyjaciela – niemieckim majorem, z którym ustalił, że obrońcy portu pozostaną na stanowiskach i następnie będą składać broń przed Polakami oraz odchodzić na tyły jako jeńcy.

Podpisanie aktu zakończenia walk na tym obszarze nastąpiło w sztabie II Korpusu Kanadyjskiego w Bad Zwischenhahn. Tak opisał to gen. Stanisław Maczek: „Weszło 6 oficerów niemieckich. Gen. Erich von Straube, dowódca oddziałów armii między rzekami Ems i Wezerą, w towarzystwie lokalnego dowódcy marynarki wojennej, szefa sztabu i 3 dowódców odcinków wschodniej Fryzji. Weszli, ustawili się w rzędzie przed stołem, zasalutowali i stali na baczność. Jacyś inni niż ci brani na gorąco do niewoli, w pyle i kurzu bitwy, z emocjami bitwy niewygasłymi jeszcze na twarzy. Twarze ściągnięte i surowe, poza maską tą mogło się kryć wszystko i nic”.

Za Gdynię!

Gen. Maczek podkreślił, że Niemcom nie zezwolono na żadne dyskusje, przedstawiając twarde warunki kapitulacji. Jedna rzecz wywarła jednak wrażenie na niewzruszonych z pozoru oficerach niemieckich. Otóż kontrolę nad portem – „najgroźniejszym z portów”, jak go nazywali alianci – i rejonem Wilhelmshaven dowódca II Korpusu Kanadyjskiego gen. Guy Simmonds powierzył 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka. Polacy mieli 6 maja zająć i okupować „serce” Kriegsmarine! To był bolesny cios, zwłaszcza dla tych dowódców niemieckiej marynarki wojennej, którzy rozpoczynali wojnę od ataku na polskie Wybrzeże w 1939 roku…

Polskie czołgi z desantem piechoty na pancerzach wjechały do Wilhelmshaven deszczowym rankiem 6 maja. Jak zapisał kwatermistrz 1 Dywizji Pancernej mjr dypl. Jan Marowski, nad twierdzą i portem zawisły „biało-czerwone flagi na masztach, które dotychczas uginały się pod płachtami ze swastyką. Victory Day – to były końcowe wrażenia kampanii”. Przed Polakami kapitulowały dowództwa: twierdzy Wilhelmshaven, bazy Kriegsmarine i floty „Ostfriesland” nad Morzem Północnym oraz zgrupowania dziesięciu dywizji i ośmiu pułków piechoty. Do niewoli wzięto około 34 tys. oficerów i żołnierzy Wehrmachtu oraz Kriegsmarine. W porcie zajęto trzy krążowniki, 18 okrętów podwodnych i 205 innych jednostek pływających; zdobyto też 94 działa nabrzeżne i 159 dział polowych. Żołnierze mówili wtedy: „To odwet za Gdynię, za Westerplatte”, ale co charakterystyczne – nie było żadnych aktów zemsty na jeńcach czy ludności cywilnej. Czarne Diabły – jak ochrzcili polskich pancerniaków Niemcy, w odróżnieniu od ich Wehrmachtu i SS – ściśle przestrzegały konwencji międzynarodowych chroniących bezbronną ludność cywilną i jeńców.

Bibliografia
„1 Dywizja Pancerna w walce. Czarna Kawaleria gen. Maczka od Caen do Wilhelmshaven. Relacje dowódców i żołnierzy”, praca zbiorowa, Kraków–Warszawa 2013
E. McGilvray, „Marsz Czarnych Diabłów. Odyseja 1. Dywizji Pancernej generała Maczka”, tłum. J. Kotarski, Poznań 2006
J. Marowski, „Śladami gąsienic 1. Dywizji Pancernej”, Kraków–Warszawa 2014

Piotr Korczyński

autor zdjęć: NAC

dodaj komentarz

komentarze


Ustawa o zwiększeniu produkcji amunicji przyjęta
 
„Feniks” wciąż jest potrzebny
Donald Tusk po szczycie NB8: Bezpieczeństwo, odporność i Ukraina pozostaną naszymi priorytetami
Rekordowa obsada maratonu z plecakami
Polsko-ukraińskie porozumienie ws. ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej
Jesień przeciwlotników
„Nie strzela się w plecy!”. Krwawa bałkańska epopeja polskiego czetnika
Zyskać przewagę w powietrzu
Nasza broń ojczysta na wyjątkowej ekspozycji
Karta dla rodzin wojskowych
Olimp w Paryżu
Mniej obcy w obcym kraju
Setki cystern dla armii
Operacja „Feniks”. Żołnierze wzmocnili most w Młynowcu zniszczony w trakcie powodzi
Transformacja wymogiem XXI wieku
Więcej pieniędzy za służbę podczas kryzysu
Polskie „JAG” już działa
Druga Gala Sportu Dowództwa Generalnego
Użyteczno-bojowy sprawdzian lubelskich i szwedzkich terytorialsów
Wojsko otrzymało sprzęt do budowy Tarczy Wschód
Fundusze na obronność będą dalej rosły
Terytorialsi zobaczą więcej
Szwedzki granatnik w rękach Polaków
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
Podziękowania dla żołnierzy reprezentujących w sporcie lubuską dywizję
Cele polskiej armii i wnioski z wojny na Ukrainie
Trudne otwarcie, czyli marynarka bez morza
Selekcja do JWK: pokonać kryzys
Zmiana warty w PKW Liban
Co słychać pod wodą?
Pożegnanie z Żaganiem
Jak Polacy szkolą Ukraińców
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
Ostre słowa, mocne ciosy
Sejm pracuje nad ustawą o produkcji amunicji
Nowe Raki w szczecińskiej brygadzie
W obronie Tobruku, Grobowca Szejka i na pustynnych patrolach
Medycyna „pancerna”
Ogień Czarnej Pantery
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Determinacja i wola walki to podstawa
Aplikuj na kurs oficerski
Trzy medale żołnierzy w pucharach świata
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
Wielkie inwestycje w krakowskim szpitalu wojskowym
Czarna Dywizja z tytułem mistrzów
Rosomaki w rumuńskich Karpatach
Olympus in Paris
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Bój o cyberbezpieczeństwo
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
„Siły specjalne” dały mi siłę!
Czworonożny żandarm w Paryżu
Wybiła godzina zemsty
„Szczury Tobruku” atakują
„Jaguar” grasuje w Drawsku
Homar, czyli przełom

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO